(HNMO) - Tôi nhớ ngày nhỏ, được nuốm một cây Tò he rực rỡ sắc màu xanh, đỏ là mừng rơn mê. Ngoài ra trẻ bé đứa nào cũng thích được ngắm nhìn bàn tay thoăn thoắt của fan nặn tò he khóe léo tạo nên hình thù những con giống như trên một que tre. Cho đến giờ, tôi vẫn không quên cái mùi thơm nức của bột gạo nếp hấp, hương thơm ngòn ngọt, man mát của con đường trắng khi thay trò chơi này. Từ hầu như ký ức tuổi thơ đó, tôi đã tìm tới làng Xuân La, buôn bản Phượng Dực, thị trấn Phú Xuyên, Hà Tây, vị trí có truyền thống nặn tò he từ khá nhiều đời nay để tò mò về nghề này.
Bạn đang xem: Tò he ăn được không
(HNMO) - Tôi lưu giữ ngày nhỏ, được cố gắng một cây Tò he bùng cháy sắc color xanh, đỏ là nô nức mê. Bên cạnh đó trẻ nhỏ đứa nào thì cũng thích được ngắm nhìn bàn tay thoăn thoắt của fan nặn tò he khóe léo tạo nên hình thù những con kiểu như trên một que tre. Cho tới giờ, tôi vẫn không bao giờ quên cái mùi thơm nức của bột gạo nếp hấp, mùi ngòn ngọt, man non của con đường trắng khi ráng trò đùa này. Từ đa số ký ức tuổi thơ đó, tôi đã tìm đến làng Xuân La, làng mạc Phượng Dực, thị trấn Phú Xuyên, Hà Tây, chỗ có truyền thống lâu đời nặn tò he từ không ít đời nay để khám phá về nghề này.
* Trò đùa dân gian bởi bột nếp
Cách thành phố hà nội 30km, làng Xuân La thời buổi này vẫn còn giữ lại nghề nặn Tò he mà ông tổ của làng khởi nguồn hàng nghìn năm nay. Không có bất kì ai rõ, nghề Tò he xuất hiện đúng đắn từ lúc nào chỉ biết là nó nối liền với văn hóa tôn giáo, tín ngưỡng của vùng quê Bắc Bộ. Ban đầu, Tò he là thành phầm làm bởi bột dùng để cúng lễ đề xuất chúng thông thường sẽ có hình thù những con đồ như công, gà, trâu, bò, lợn, cá... Bởi vì vậy, người ta call sản phầm này là "đồ đùa chim cò". Một số vùng trên miền Bắc, fan ta nói một cách khác là "con bánh" vì sát bên hình thù những con vật, fan ta còn nặn bột thành nải chuối, quả cau, chân giò, đĩa xôi... Tạo nên thành mâm cỗ để đi chùa dâng cúng. Về sau, thành phầm được gắn vào một trong những chiếc kèn ống, sinh sống đầu kèn gồm quét chút mạch nha, lúc thổi phân phát ra âm thanh "tò te" vậy nên chắc rằng người ta gọi là "tò te", về sau nói trại thành "tò he". Dần dần dần, Tò he vươn lên là một các loại đồ chơi dân gian của trẻ em em việt nam rất rất được yêu thích cũng vị những hình thù ngộ nghĩnh, màu sắc sắc bắt mắt và này lại được nặn tại chỗ chỉ trong vài phút.
Chúng tôi tìm đến nhà cụ Đặng Văn Tố, tín đồ đã được Bộ văn hóa truyền thống thể thao và phượt phong tặng là nghệ nhân bởi vì những cống hiến của cụ cho nghề truyền thống lịch sử này. Cố gắng Tố không còn nữa, nhưng đàn ông cụ là anh Đặng Văn Tẫn vẫn thường xuyên kế nghiệp phụ vương mình. Anh Tẫn đến biết, bí quyết của nghề này đó là cách nhào và pha chế bột làm thế nào cho bột dẻo, thơm, tuy nhiên vẫn giữ được bền mà không bị mốc và khô. Bột làm cho tò he độc nhất vô nhị thiết phải là bột nếp, nếu gồm pha chút gạo tẻ thì buộc phải đúng tỉ trọng 7 nếp, 3 tẻ. Bột được xay nhỏ mịn, nhào nhuyễn rồi được bọc cảnh giác trong túi nilông để kháng khô. Khi ban đầu nặn, tín đồ nghệ nhân mới véo bột thành đa số nắm nhỏ dại rồi bước đầu pha chế màu, cùng với 4 màu sắc cơ bản: Đỏ, xanh, vàng, đen (hoặc trắng).
Hỏi về phương thức pha màu, anh Tẫn lim dim kể: Ngày trước, mọi nghệ nhân nặn tò he điều chế màu toàn từ những vật liệu thiên nhiên như lá cây, hoa, quả. Ví dụ làm cho màu kim cương là cần pha chế từ bỏ nghệ, màu kim cương từ quả gấc, màu xanh lá cây từ lá cây. Để tạo ra sự những sắc màu vạn vật thiên nhiên này, người làm tò he bắt buộc tốn khá nhiều công sức để pha chế. “Thời đó, để triển khai 1kg bột có red color thì bắt buộc dùng đến mấy chục quả gấc. Quy trình làm màu rất lắm với khá tốn thời gian. Bột nếp làm cho tò he được hấp chín với pha chút đường, vì thế trẻ em lúc tập luyện tò he là rất có thể ăn được. Còn bây giờ, nguyên vật liệu công nghiệp tất cả sẵn, người nặn tò he cần sử dụng màu này tiện nghi hơn và tò hè giờ cũng chỉ là đồ chơi cho con em mình chứ chưa phải là đồ ăn quà như ngày xưa”, anh Tẫn trung khu sự.
Nghề Tò he với hiện tượng khá thô sơ: nắm bột, một chút ít phẩm màu công nghiệp, mẫu lược răng nhỏ, nhỏ dao, miếng sáp ong để triển khai trơn tay, vài que tre vót sẵn… cụ là tín đồ nặn Tò he hoàn toàn có thể rong ruổi trên cái xe đạp đi kiếm kế sinh nhai. Cũng bởi vì sự gọn nhẹ, thuận tiện này, bạn dân ở làng Xuân La liên tục đạp xe đến những vùng kề bên để kiếm sống, đến chiều tối lại rong ruổi sút xe về. Tò he giờ không chỉ xuất hiện trong những ngày lễ, tết truyền thống của nước ta mà nó còn mở ra ngày càng nhiều hơn thế nữa trong cuộc sống hàng ngày tại các Công viên, vườn thú, ngôi trường học, rạp xiếc…
* Tò he đang thật sự trở lại
Một thời, nghề nặn Tò he tưởng như bị mai một khi mà trẻ em khắp nơi phần nhiều nhạt dần dần với trò chơi dân gian bởi bột này thay vày những trò đùa điện tử hiện đại cuốn hút hơn. Những người dân theo nghề nặn Tò he sinh sống làng Xuân La với ở những nơi không giống lần lượt thôi nghề và đưa sang làm hồ hết nghề khác. Tuy nhiên giờ đây, nghề nặn Tò he đã thật sự quay lại và được chính những người dân xóm phục hồi. Khi cửa hàng chúng tôi đến buôn bản Xuân La, những trai làng vẫn giữ nghề truyền thống lịch sử của mái ấm gia đình và coi Tò he là nghề tìm sống thật sự.
Anh Tẫn kể, từ thời điểm tháng Giêng mang lại tháng 3 âm lịch, bạn làng Xuân La rục rịch kéo nhau đi tìm kiếm sống bằng chính nghề nặn Tò he truyền thống. Thời gian này cũng chính là mùa hội với sản phẩm trăm tiệc tùng, lễ hội lớn nhỏ tuổi khắp các tỉnh miền Bắc: tự hội đền Hùng, hội đền Cổ Loa, hội Lim, hội lô Đống Đa đến những hội làng. Anh Tẫn mang lại biết, vào mùa hội, vợ ông xã anh đèo nhau đi suốt, bao gồm khi 3 ngày new về công ty một lần, với cũng chỉ kịp điều chế thêm bột, sẵn sàng đồ nghề rồi lại thường xuyên “khăn gói trái mướp” mang đến hội khác. Còn nếu như không vào mùa hội, người làng lại chăm chỉ chở cỗ áo đồ nghề lên tp. Hà nội kiếm sinh sống tại khu dã ngoại công viên Lê Nin, Thủ Lệ. Vào ngày hội, bạn nặn Tò he rất có thể kiếm được 300.000 – 400.000đ/ngày, ngày thường xuyên cũng không bên dưới 100.000đ. Làng mạc Xuân La bây giờ có 50% số hộ theo nghề làm cho Tò he với họ đều bằng lòng với nghề sinh nhai này.
Khi miếng cơm trắng manh áo no đủ, số đông giá trị văn hóa truyền thống truyền thống được đánh giá trọng cùng trở về địa điểm đích thực của nó thì các người theo nghề nặn Tò he cũng dần dần lấy lại được sự thích thú của trẻ em em. Với giá dân dã 5000 – 10.000đ/ que, phần đa que Tò he với những hình thù sinh động, đã mắt vẫn có một sức gợi cảm riêng và vẫn là mặt hàng chơi dân dã nhưng thu hút đối với trẻ em em. “Chơi Tò he tuy không lâu, chỉ còn 3 -5 ngày thì bột bị khô, nhưng mà thấy cửa hàng chúng tôi ngồi đâu là trẻ nhỏ vẫn xúm lại cùng vẫn hết sức thích thú. Những em say sưa nhìn chúng tôi nặn bột cùng không thôi hỏi về mẩu truyện Tò he như nguồn gốc xuất xứ, về kiểu cách nặn bột. Mừng lắm, lúc thời buổi văn minh với các trò đùa điện tử, vẫn có rất nhiều em bé thích thú nặn bột và phấn kích cầm một que Tò he mà chị em mua cho”, anh Tẫn trung khu sự, góc nhìn ngập tràn niềm hạnh phúc. Ngày nay, các nghệ nhân nặn Tò he không chỉ có nặn rất nhiều hình thù dễ dàng của 12 bé giáp nữa mà còn nặn không ít hình loài vật từ những bộ phim truyền hình hoạt hình như: Đôremon, Pokemon, Tôn Ngộ Không nhằm chiều theo sở trường của trẻ con nhỏ.
Câu chuyện Tò he được kể khá nhiều năm từ đời nọ mệnh chung kia và mang đến thời nay, trẻ con em nước ta vẫn hăng say lắng nghe và mày mò câu chuyện về trò chơi dân gian này. Không hồ hết vậy, Tò he đang được quả đât biết đến lúc được đưa theo giới thiệu tại đa số Ngày hội văn hóa. Năm 2006 với 2007, anh Đặng Văn Tẫn, được theo đoàn nghệ thuật vn mang sản phẩm Tò he quý phái Nhật bản để ra mắt trong “Ngày hội văn hóa vn tại Nhật”. Thật mừng, lúc Tò he là giữa những nét văn hóa truyền thống dân gian được người dân nước bạn, đặc biệt là trẻ em hào hứng nhất. Khi được đặt câu hỏi về kế hoạch cải cách và phát triển làng nghề, anh Tẫn đến biết, hiện giờ đang nhờ những nhà khoa học phân tích để kiếm tìm ra cách thức kéo lâu năm “tuổi thọ” của trò nghịch này bằng phương pháp giữ bột lâu bị khô, tuy nhiên, mang đến giờ mới chỉ tìm kiếm ra phương pháp chồng mốc bột. Những cố gắng bảo tồn, lưu giữ truyền và trở nên tân tiến của rất nhiều nghệ nhân nặn Tò he như minh chứng cho biết món đồ vật chơi dân dã được lưu lại truyền từ nhiều đời nay vẫn có một mức độ sống mãnh liệt trong đời sống tinh thần của tín đồ dân Việt Nam.
Chẳng biết từ bao giờ tò he đang trở thành một trò đùa của trẻ nhỏ Việt, dân gian ta còn giữ truyền số đông câu đồng dao cổ về món hàng độc đáo và khác biệt này như sau:Tò he cụ cung cấp mấy đồng?Con cài đặt một mẫu cho chồng con chơi. Xem thêm: Cách Dùng Ví Airpay Trên Shopee, Ví Airpay Là Gì
(Ảnh qua mrgakon95.wordpress.com)Xưa kia, tò he là thành phầm mang nhiều ý nghĩa: chơi, ăn, cúng, lễ… cái thương hiệu “tò he” cũng luôn có trong dân gian từ tương đối lâu và bạn làm nghề tất cả ở những nơi, nhưng nổi tiếng nhất vẫn chính là làng Xuân La, làng mạc Phượng Dực, Phú Xuyên – Hà Tây. Theo lời một người lớn tuổi trong làng, nghề nặn tò he vẫn có lịch sử vẻ vang hơn 300 năm. Nhưng mang đến nay, vẫn chưa tồn tại tư liệu đúng mực về câu hỏi tò he tất cả từ bao giờ.
Nghệ nhân nặn Tò He. (Ảnh qua langvietonline.vn)Hơn tía phần tư bạn dân làng Xuân La biết làm tò he. Từ đông đảo ông, bà tóc bạc tới các em bé nhỏ chưa biết đọc, biết viết, toàn bộ đều biết nặn tò he. Bạn ta đề cập rằng trước kia, những người dân làng Xuân La có đôi tay khéo léo, thường được sử dụng bột gạo để nặn các loại hoa quả trên mâm ngũ trái và con giống (trâu, bò, lợn, gà…) để làm đồ thờ lễ với màu sắc tự nhiên. Vì chưng những thứ làm nên đều có thể ăn được bắt buộc ở một số trong những vùng miền Bắc, bạn ta nói một cách khác là “con bánh” xuất xắc “đồ nghịch chim cò”. Vì chúng tương đối giống đồ thực, lại có pha thêm chút mặt đường nên con nít và người lớn thường rất thích.
Nặn tò he tết Trung Thu. (Ảnh qua beathatay.com )Về sau, các vật phẩm này thường được lắp với một chiếc kèn ống sậy, đầu kèn tất cả dính kẹo mạch nha, vật liệu làm bởi bột gạo hấp chín, màu sắc tươi rói và có tương đối nhiều chủng loại. Kèn rất có thể phát ra một thứ âm thanh hấp dẫn, lúc thổi lên tất cả tiếng kêu xa rời tò… te… tò… te. Có lẽ rằng vì thế người ta call là “tò te”, sau nói chệch thành “tò he”.Làm nguyên liệu nặn tò he cũng không đối chọi giản. Khâu làm bột là tuyệt kỹ chính của nghề. Nếu làm bột không xuất sắc thì lúc bột khô dễ bị tróc, lở khỏi que. Nguyên liệu chính để gia công tò he là bột gạo tẻ có trộn ít nếp theo tỉ lệ thành phần mười phần gạo, 1 phần nếp. Ví như thời ngày tiết nóng, hanh khô khô thì cần được cho thêm những nếp để giữ lại được độ dẻo của tò he. Bột được trộn đều, ngâm trong nước rồi rước xay nhuyễn, luộc chín và nhào nhanh tay.
Màu tạo ra từ vật liệu cơ bạn dạng để nặn to he. (Ảnh qua dulichvn.org)Sau rồi, người ta cầm bột lại thành từng thế và nhuộm màu sắc riêng. Bốn màu cơ bạn dạng là vàng, đỏ, đen, xanh. Trước đây, người ta sử dụng màu có bắt đầu từ thực đồ và hâm nóng với một ít bột: màu vàng có tác dụng từ hoa hòe hoặc củ nghệ, màu đỏ từ trái gấc hoặc dành dành, màu black thì đốt rơm rạ hoặc sử dụng cây nhọ nồi, màu xanh lá cây lấy tự lá chàm hoặc lá riềng… Các màu sắc trung gian khác những được chế tạo ra từ tứ màu này. Bây giờ, màu hoa màu công nghiệp được áp dụng vì thuận lợi hơn.Tò he có sức cuốn hút kỳ lạ, ko chỉ đối với trẻ bé dại mà còn so với rất đa số người ở đủ phần nhiều lứa tuổi. Chỉ cần ít bột nếp màu sắc với một que bằng tre nhỏ, lâu năm chừng 40 cm, là bàn tay tài hoa của người thợ sẽ khiến những hình hình ảnh trong trí tưởng tượng của mọi người phút chốc biến hóa hiện thực. Theo dõi mọi động tác vê vê, nắn nắn hầu như mẩu bột đủ sắc màu một biện pháp khéo léo, bắt đầu thấy hết sức cuốn hút của trò đùa này.Với một bộ đồ áo nghề dễ dàng và đơn giản gồm một nhỏ dao nhỏ, vài chiếc que tre và một chút ít sáp ong, những người thợ nặn tò he cho khắp những làng quê Việt Nam giữa những ngày phiên chợ, lễ hội, để phân phối những sản phẩm mà mình có tác dụng ra.
Tò he 12 bé giáp. (Ảnh qua elle.vn )Tò he từ bỏ lâu đã không còn chỉ là một thứ đồ dùng chơi dân gian mang đậm hồn dân tộc, nhiều hơn được xem tựa như các tác phẩm nghệ thuật. Nó không chỉ là xuất hiện tại ở những hội làng, công viên, trường học nhưng mà còn có mặt ở các khách sạn, những hội chợ triển lãm, liên hoan lớn… những người nghệ nhân đã tạo nên sự các con tò he khôn cùng sinh động, khiến khác nước ngoài đi từ bất ngờ này đến bất thần khác với đa số động tác từ bỏ khi bắt đầu đến khi chấm dứt sản phẩm. Cầm con tò he bên trên tay, bạn ta không chỉ có thán phục vẻ bên ngoài của nó, mà còn hít hà lấy mẫu mùi thơm với đậm đường nét đồng quê lan ra trường đoản cú bột nặn.
